Inhoud
0. De tweeling schaken en dammen.
Volgens schaakhistorici speelde het schaakspel een doorslaggevende rol bij het ontstaan van het damspel. Waar of niet waar? Klik hier.
1. Waardevrije wetenschap
Onze maatschappij beschouwt het schaakspel als superieur aan het damspel. Terecht of niet? Klik hier.
2. Een Engelse ridderroman
Schaakhistorici: “Het damspel draagt de naam van de schaakkoningin, dat zegt ons alles”. Waar of niet waar? Klik hier.
3. Waar komt de naam damspel vandaan?
De naam is ontstaan in het Frans in de 14e eeuw en gaat niet terug op de naam van de schaakkoningin. Klik hier.
4. De gereformeerde schaakkoningin
In de 15e eeuw moderniseerden schakers hun spel, met als blikvanger een nieuwe koningin. De naam voor dit nieuwe stuk haalden ze uit de damtaal. Klik hier.
5. De nieuwe schaakkoningin: invloed van dammen?
De naam voor de nieuwe schaakkoningin suggereert invloed van het damspel op het schaakspel. Klik hier.
6. Triktrak en molenspel
In het vervolg is er naast dammen en schaken ook aandacht voor de bordspelen triktrak en molenspel. Klik hier.
7. De bordjes verhangen: het damspel beïnvloedde het schaakspel
Schaakhistorici: “Het damspel had een oudere naam. Die naam bewijst dat het damspel is voortgekomen uit het schaakspel”. Waar of niet waar? Klik hier.
8. De gewone Spaanse burger
Het damspel had inderdaad een oudere naam, maar dat is een andere dan schaakhistorici claimden en heeft niets met het schaakspel te maken. Klik hier.
9. Arabische invloed in middeleeuwse Spanje
Een handschrift uit 1283 beschrijft de bordspelen die in de late middeleeuwen in Spanje werden gespeeld. Daaronder een spel dat op dammen lijkt. Klik hier.
10. Damspel in 13e-eeuws Spanje
Waarom het Spaans handschrift uit 1283 inderdaad het damspel beschreef. Klik hier.
11. Doordringen in het verleden
Waarom het damspel in de 14e eeuw een nieuwe naam kreeg. Klik hier.
12. Schaakprietpraat?
Schaakhistorici verzekeren ons: “Schaken was het grote middeleeuwse bordspel”. Prietpraat of waarheid? Klik hier.
13. Middeleeuws spelmateriaal
Prietpraat of geen prietpraat? De spelborden die de adel aanschafte geven ons het antwoord. Klik hier.
14. Ja, schaakprietpraat!
De schaakprietpraat uit hoofdstuk 12 doorgeprikt: schaken was niet het populairste bordspel. Klik hier.
15. Schaken en dammen in middeleeuws Engeland
Schaakhistorici: “In middeleeuws Engeland was schaken het populairste bordspel; er werd nauwelijks gedamd”. Waar of niet waar? Klik hier.
16. Het onzichtbare schaakspel
Na 1500 werd er in Frankrijk alleen geschaakt door kleine groepjes; voor het grote publiek was schaken een onzichtbaar spel. Voor de middeleeuwen geldt hetzelfde. Klik hier.
17. Draaipunt: de middeleeuwse literatuur
De overtuiging van schaakhistorici dat schaken het grote middeleeuwse bordspel was, is opgekomen in een tijd toen zij alleen beschikten over literaire bronnen. Maar zijn verzonnen verhalen een betrouwbare bron? Klik hier.
18. Over herhaling
Middeleeuwse verhalen zijn wel/niet een betrouwbare bron voor de geschiedschrijving van bordspel (1). Klik hier.
19. Over originaliteit
Middeleeuwse verhalen zijn wel/niet een betrouwbare bron voor de geschiedschrijving van bordspel (2). Klik hier.
20. Over rekwisieten
Middeleeuwse verhalen zijn wel/niet een betrouwbare bron voor de geschiedschrijving van bordspel (3). Klik hier.
21. Schaken in de middeleeuwen
“De middeleeuwse edelen schaakten veel en graag”: kulverhaal of historische waarheid? Klik hier.
22. Dammen: het populairste middeleeuwse bordspel
Een keihard bewijs via de taal. Klik hier.
23. Naar de oorsprong
Het damspel moet al in 500 n.C. zijn gespeeld in gebieden in Europa waar een Latijns dialect werd gesproken. Klik hier.
24. Damspel en symboliek
Het dambord was in vroeger tijd een christelijk symbool. Welke betekenis had het? Klik hier.
25. De symbolische functie van het middeleeuwse dambord
Klik hier.
26. Het damspel in ontwikkeling
Over het ontstaan van het damspel. Klik hier.
27. De opkomst van het damspel
Het damspel is waarschijnlijk opgekomen rond de 2e eeuw n.C. Klik hier.
28. Over de relatie tussen schaken en dammen
Het oude verhaal: het schaakspel schonk het damspel z’n promotie. Het nieuwe verhaal: het damspel schonk schaakspel z’n promotie. Klik hier.
29. Middeleeuws dammen: het slaan. Klik hier.
30. Middeleeuwse dammen: vrij slaan en blazen
Het Alfonso-manuscript over het slaan: verplicht? Klik hier.
31. Blazen in Engeland
De opkomst van de Engelse spelnaam draughts en de ondergang van de middeleeuwse spelnaam checkers. Klik hier.
32. Engeland versus de Verenigde Staten
De Amerikanen noemen het damspel checkers en de Engelsen draughts. Waarom? Klik hier.
33. Van bord naar doos
Over de opkomst van de speldoos. Klik hier.
34. Het middeleeuwse molenspel
Over de populariteit en status van het molenspel. Klik hier.
35. De middeleeuwse evolutie van het damspel. Klik hier.
36. Schaken in namiddeleeuws Duitsland
In de namiddeleeuwse Duitse samenleving was het schaakspel eeuwenlang onzichtbaar. Klik hier.
37. Bordspel in Frankrijk in de periode 1500-1700
In 16e- en 17e-eeuws Frankrijk was dammen het grote bordspel; schaken was impopulair en maatschappelijk onzichtbaar. Klik hier.
38. Schaken en dammen in de Nederlanden, 16e eeuw
Dammen was een algemeen bekend spel; de sociale positie van het schaakspel is niet helemaal duidelijk. Klik hier.
39. Triktrak in Nederland
De positie van het triktrakspel in de Nederlanden in voorbije eeuwen. Klik hier.
40. Schaken en dammen in de Nederlanden, 17e eeuw
In de 17e eeuw was dammen in Nederland en Vlaanderen een groot bordspel. Schaken was nagenoeg onbekend. Klik hier.
41. Schaken en dammen in Nederland 18e eeuw
In de 18e eeuw namen in Nederland schakers woorden die te maken hadden met promotie over van dammers, wat wijst op invloed van dammen op schaken. Klik hier.
42. De eerste Nederlandse schaakboeken
Hoe Nederland in de 18e eeuw het schaakspel ontdekte. Klik hier.
43. Philidor, Parijse schaker
Philidor en dammen en schaken aan het Franse hof. Klik hier.
44. Philidor leerde schaken
Waar leerde Philidor schaken: thuis, in het koffiehuis of in de concertzaal? Klik hier.
45. Philidor in Nederland
In december 1745 reisde Philidor van Parijs naar Rotterdam. Wat treft hij daar aan op het gebied van schaken en dammen? Klik hier.
46. Pilidor’s trektocht door Nederland
Hoe Philidor in Nederland overleefde. Klik hier.
47. Philidor, schaker en dammer
Philidor slaagde als blindspeler in schaken en faalde als blindspeler in dammen. Is dammen moeilijker dan schaken? Klik hier.
48. Philidor schrijft zijn boek
De opzet van Philidor’s boek is vergelijkbaar met een 18e-eeuws Nederlands damboek. Dammen is aantoonbaar een rijker spel dan schaken. Klik hier.
49. Philidor’s vernieuwing
Antonius van der Linde (1874): “Met Philidor’s strategie drong het damspel door tot in de ziel van het schaakspel”. Klik hier.
50. Philidor klaagt.
Philidor klaagt: “Schakers staan onder zeer grote invloed van dammers”. Klik hier.
51. De kale koning
In minstens vier landen (Frankrijk, Spanje, Italië en Duitsland) kwam damschaak voor; invloed van dammen op schaken? Klik hier.
52. Over intellectuelen
Schaakhistorici: “Achttiende-eeuwse intellectuelen voelden zich tot het schaakspel aangetrokken vanwege de eisen die het spel stelt aan het intellect”. Dezelfde intellectuelen echter speelden graag ook het damspel. Klik hier.
53. Schaken, een intellectueel spel
Hoe komt het schaakspel aan zijn intellectuele imago? Niet doordat in de 18e eeuw zoveel intellectuelen schaakten, want diezelfde intellectuelen damden ook. Klik hier.
54. De adel
“Het schaakspel was een spel dat tot de adellijke entourage behoorde”, stellen schaakhistorici. Deze claim klopt niet: diezelfde adellijke lieden voelden zich ook aangetrokken tot het damspel. Klik hier.
55. De adel en het schaakspel
Schaakhistorici claimen dat er een historische relatie bestond tussen schaken en de adel, maar deze claim is onhoudbaar. Klik hier.
56. Opkomend schaakspel
Vroege 19e eeuw: eerste Nederlandse schaakvereniging. Klik hier.
57. De Bonapartes
Welke spelletjes deden Napoleon en zijn broers? Klik hier.
58. Van herensociëteit naar schaakvereniging
In 19e-eeuws Nederland evolueerde schaken via meerdere stadia tot sport. Klik hier.
59. Molenspel in de noordelijke Nederlanden
Het molenspel, een samenvattend overzicht. Klik hier.
60. Schaken in de Nederlanden vóór de 19e eeuw
Onderzoek in Amsterdam. Klik hier.
61. De opkomst van het schaakspel in Europa
Het begin ligt in Frankrijk, eind 17e eeuw. Klik hier.
62. De opkomst van het schaakspel in Frankrijk en Nederland. Klik hier.
draughtsandchesshistory.com 