Hoofdstuk 20

20. Over rekwisieten
 In hoofdstuk 19 noemde ik de western een genre met stereotiepe elementen die ik hier rekwisieten noem. In mijn bioscoopstoel zie ik een parade van rekwisieten, het is een feest der herkenning: daar is de sheriff met zijn gevangenis, de schaduw van een cowboyhoed, het hete stoffige stadje met zijn bank en zijn saloon, soms ook zijn krant en zijn station, het landschap, de afgelegen ranch waar de cowboy onderdak zoekt, de rechter met zijn galg. De regisseur van een western herhaalt elementen die voorkwamen in westerns vóór hem, dat vergroot de herkenbaarheid. In een willekeurige Franse, Deense of Oost-Europese film vind ik niets van de rekwisieten uit de western terug, ik ben op onbekend terrein.
Een ander sterotiep genre is het sprookje. Ieder van ons kan de rekwisieten opsommen: een heks, een goede fee, een woud, een kasteel, een prins, een prinses.
Vanwege zijn vaste rekwisieten is de middeleeuwse ridderroman een stereotiep genre, als de western en het sprookje staat hij buiten de werkelijkheid. De Fransman ‒misschien ene Turold‒ die in de 11e eeuw in zijn “Chanson de Roland” triktrak (tables) beschreef als een spel waar een deel van de aanwezige ridders plezier bij maken en het schaken (eschecs) toeschreef aan oude dus wijze ridders: vs.111 “As tables juent pur els esbaneier / E as eschecs li plus saive et li veill”, heeft bijna zeker geput uit de werkelijkheid. Het spelmateriaal dat de aanzienlijken der middeleeuwen bezaten, wijst erop dat ze triktrakten en schaakten (hoofdstuk 13). De analyse echter van het Engelse woord checker in hoofdstuk 15 wijst uit dat het schaakspel verre van populair is geweest, integendeel in de schaduw van het damspel stond.

Tot besluit: de middeleeuwer die naar een voorgedragen tekst met een schaakbeeldspraak luisterde, zal het spel hebben gekend. Maar een beeldspraak begrijpen is een passieve bezigheid, niet actief het schaakspel beoefenen. De journalisten die de kolommen van m’n dagblad vullen, grijpen graag naar schaakmetaforen. De honderdduizenden lezers begrijpen de patstelling waarin de politici zijn terechtgekomen die ergens in Europa een kabinet moesten formeren, vanwege de fragmentatie van de politiek wordt dat steeds lastiger. Maar dat die honderdduizenden het schaakspel actief beoefenen?: nee.