Schaakkoningin: beïnvloed door damspel?

 Mijn betoog vraagt informatie over het middeleeuwse schaakspel en het Spaanse 15e-eeuwse damspel.
In de tweede helft der 15e eeuw kreeg niet alleen de schaakkoningin een grotere actieradius, tegelijk ook de loper. De middeleeuwse loper had iets meer speelvrijheid dan de middeleeuwse koningin: de actieradius van de koningin was één veld diagonaal in alle richtingen, de actieradius van de loper twee velden diagonaal in alle richtingen [Murray 1913:452]. De pion kon alleen promoveren tot koningin [Murray 1913:452,777].
De dam in het 15e-eeuwse Spaanse damspel was lang, had dezelfde actieradius als de moderne loper in het schaakspel.
Ik vang mijn betoog aan met een stukje alledaags taalgebruik. Elk mens, ook u en ik, gebruikt af en toe beeldspraak zonder zich daarvan bewust te zijn. Hij (of zij, hierna hij) komt opgewonden thuis van een popconcert of sportwedstrijd en roept: “Het stadion ging uit z’n dak!” Hij bedoelt de mensen in het stadion. Een woord met de betekenis plaats krijgt er de betekenis wat zich op de plaats bevindt bij.
In de 15e eeuw gebeurde er in Spanje hetzelfde met het woord dama in de betekenis rij van het schaakbord waar de schaakpion promoveert tot koningin: het woord dama met de betekenis plaats krijgt er de betekenis wat zich op de plaats bevindt bij, in dit geval dus de  betekenis tot koningin gepromoveerde pion. Deze naamgeving is het resultaat van een spontaan proces, niet van een weloverwogen keuze.
Omdat de naam van de “nieuwe” schaakkoningin het resultaat was van een onbewust proces, mogen we onszelf de vraag stellen of de actieradius van de schaakkoningin wellicht een spontane navolging is van de lange dam in het damspel.
Indien dit hout snijdt, vergrootten Spaanse schakers eerst de actieradius van de koningin en daarna ook de actieradius van de loper.

%d bloggers like this: