Etymologie van de spelnaam damspel

 Ik maak m’n werkwijze duidelijk aan de hand van het werkwoord damer, dat in het huidige Frans voorkomt in de betekenis grond aanstampen. De eerste vocaal van damer wordt uitgesproken met de heldere AA van dame. Een oudere vorm van het werkwoord is dammer; de eerste vocaal werd uitgesproken met de doffe vocaal als in ons woord dam.
Het werkwoord dammer is een afleiding van het woord dam in de betekenis dijk, dam om het water tegen te houden.
De ontwikkeling van dammer tot damer past binnen een patroon. Het middeleeuwse Frans had vele woorden met de doffe A, maar de Fransen hebben deze A in de loop der tijd overal vervangen door de heldere AA. Daarmee is mijn onderzoeksvraag gegeven: was de spelnaam dames een van deze woorden?
Uit deze vraag vloeit een heldere onderzoeksopdracht voort: zoek referenties van de Franse spelnaam dames en daarmee samenhangende woorden. Hadden die onveranderlijk de heldere AA, dan is het etymon van de spelnaam het woord dame. In dat geval betekent jeu de dames letterlijk “spel gespeeld door vrouwen van hoog maatschappelijk aanzien”. Hadden de woorden de doffe A, dan is het etymon van de spelnaam het woord dam. De spelnaam is dan een der vele woorden waar de oorspronkelijke doffe A vervangen is door de heldere AA: de spelnaam dammes werd dames.
Een van de onderzoeksmethoden die mijn docenten me hebben aangereikt, is te zoeken naar dubbele vormen. Stel dat de spelnaam dames een der woorden is waar de Fransen de oorspronkelijke doffe vocaal A hebben vervangen door de heldere vocaal AA. In dat geval is er altijd een overgangsperiode waarin de ene groep sprekers vasthoudt aan de oude naam dammes en een andere groep overstapt op het nieuwe dames. In dat geval kan ik misschien dubbele vormen vinden. En inderdaad, die vond ik. Echter niet in het Frans maar in het Vlaams: de onzekerheid die Fransen hadden over de juiste uitspraak werd geëxporteerd naar het Nederlandse taalgebied! Drie 16e-eeuwse Vlaamse lexicografen:
Corderius (1552): Laet ons dammen. De schijven om te damen
Sasbout (1576): Dammen, met damen spelen
Kilianus (1588 en 1599): Damen, dammen = ludere scrupis duodecim.
In een latere correctie schrapt Cornelis Kiliaan in zijn werkexemplaar de vorm damen, bewijs dat in Vlaanderen de nieuwe vorm dame de oudere vorm dam niet heeft weten te verdringen.
Er zijn meer bewijzen dat het etymon van de spelnaam dames het woord dam was, maar ik volsta met deze drie lexicografen.
Waarom werd de promotierij vernoemd naar een waterkering? Omdat de opmars van een schijf stopt op de rij velden die aan de bordrand grenzen, is dat de associatie?
Voor de volledigheid geef ik de etymologie: dam = dijk, dam (waterkering) > dam = verhoogde rand van het dambord > dam = promotierij, rij velden grenzend aan de bordrand waar de schijf promoveert tot dam > (jeu de) dammes = “spel der promotierijen”.