Alquerque de doze

 Punt van vertrek is de structuur van de naam voor molenspel en damspel in het Italiaans en Frans: Italiaans marella di novi  (negen) respectievelijk marella di dudici (twaalf) en Frans merelles à neuf (negen) respectievelijk merelles à douze (twaalf). Marella en merelles gaan terug op het Latijnse woord marrus, steen, spelschijf. De naam van het molenspel is dus letterlijk “negenstukken”, van het damspel “twaalfstukken”.
De naam van het molenspel en het alquerquespel in het Alfonso-manuscript hebben dezelfde structuur: alquerque de nueve (negen), alquerque de doze (twaalf). Betekenen die dan ook letterlijk “negenstukken” en “twaalfstukken”?
Het antwoord wordt bemoeilijkt doordat het woord alquerque Arabisch oogt, met het lidwoord al dat tegen het zelfstandig naamwoord querque is aangeplakt. Toch moeten we de herkomst van querque allereerst zoeken in het Latijn: het aantal Arabische woorden dat het Spaans blijvend van de Moren heeft overgenomen is niet meer dan zo’n 400, het overgrote deel van de woordenschat is van Latijnse origine. Dus zocht de Italiaanse linguïst Alberto Zamboni het etymon logischerwijs in het Latijn. Hij kwam uit bij het Latijnse woord calculus, dat rekenschijf, spelschijf betekent. De wisseling calcul-querque, dus wisseling van de consonanten L en R, is niet ongewoon. Ik wijs bijvoorbeeld op het Franse en Spaanse woord voor strand, respectievelijk plage en playa, tegenover het Portugese praia.
Zamboni’s etymologie beantwoordt mijn vraag van zo-even. Ik vroeg: ‘Betekenen alquerque de nueve en alqerque de doze ook letterlijk “negenstukken” en “twaalfstukken”’? Het antwoord is ja: alquerque de nueve en alquerque de doze betekenen letterlijk “negenstukken” en “twaalfstukken”.
Wanneer namen met deze letterlijke betekenis in het Italiaans en Frans molenspel respectievelijk damspel betekenen, hebben deze namen in het Spaans nagenoeg zeker ook die betekenis.
Deze conclusies uit mijn linguïstisch onderzoek maken het mij mogelijk verder door te dringen in het verleden van het damspel, zie hoofdstuk 11.